Наадмын дараа монголчуудын их амралтын үе эхэлдэг. Бүгд л приусээ унаад хөдөө гадаа аялал зугаалга гээд алга болно. Энэ нь ч буруу юм биш. Монгол бол жилийн дөрвөн улирлын бараг гурван улирал нь хүйтэн сэрүүн байдаг, аравдугаар сарын сүүлээс гуравдугаар сарын сүүл хүртэл янгинатал хүйтэрдэг эрс тэс уур амьсгалтай орон. Тиймээс наадмын дараах зурвасхан үед амарч, бүтэн жилийн алжаал ядаргаагаа тайлж, рашаан усанд орж, гэр бүл, найз нөхөд, хамт олноороо аялж зугаалах нь зүйн хэрэг. Эх орныхоо байгалийн сайхныг үзэн сэтгэлийн цэнгэл амсаж, эцэг өвгөд ижий аавынхаа нутгийг зорих нь юуны буруу байхав.
“Энэ улс оронд чинь ажил хийдэг хүн гэж алга. Бүгд амарч зугаалаад тэнээд явчихлаа. Эх орон чинь сүйрлээ” гэх хуучны хэнхэг үг бий. Мөн “Наадмын дараа намар” гэж ирээд л төрийн тэргүүнээсээ аваад хэн хүнгүй хий хоосон үглэнэ. Сүүлийн 30 гаруй жил ингэж худлаа улиглацгаан, ард олны амарч зугаалахыг хорьж, социализмын үеийн сэтгэлгээгээр явж ирсний үр дүнд юу гарав. Ёстой юу ч өөрчлөгдөөгүй, наадмын дараа намар гэсэн сануулга эцэстээ улиг болж, бидэнд хийж бүтээсэн зүйл гэж алга. Хуучны энэхүү улигт лоозонгийн сэтгэлгээнээс салж ард түмэн амардгаараа амарч, ажиллах нэг нь ажилладгаараа ажиллаж, амьдралын шинэ горимд хэвших цаг нь болжээ. Харин монголчууд бид амарч чадсан шигээ ажилладаг байх хэрэгтэй. Наадмын урт амралтыг далимдуулан амралтаа аваад долоо, наймдугаар сард нийтээрээ амарч дэлгэр зуны цагт байгалийн сайханд жаргасан шигээ ес, аравдугаар сараас бүгд ажилладаг байх хэрэгтэй.
Тэгэхдээ зүгээр нэг ногоо цагаа хураах, хадлан бордоо бэлтгэн, хашаа саравч янзлах, эс бөгөөс бордюр шинэчилсэн, замын хучлага хийсэн төдийхнөөр аргацаах биш улс орны оршин тогтнох тусгаар тогтнолын баталгаа болсон орчин цагийн зэвсэг техник, хөгжил дэвшлийн талбарт хүчээ сорих нь зүйтэй. Үндсэндээ оюун ухаан шингээсэн хөдөлмөр хийдэг болох хэрэгтэй байна. Дэлхий дахин аж үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгал болох хиймэл оюун ухаан, ухаалаг робот, 3 хэмжээст хэвлэл, виртуал хийсвэрлэл, үүлэн тооцооллын систем ярьж байхад бид алийн болгон эсгий таавчиг хийснээ гайхуулж суух вэ. Төр засаг залуучуудаа бодлогоор оюуны салбар руу техник технологи, компьютер, инженерчлэлийн салбар руу зоригтой оруулах цаг нь болсон. IT-гийн чиглэлээр дэлхийн супер сургуулиудад боловсрол эзэмшсэн монгол залуус олон бий. Амазонд ажилладаг Амарбаяр гэж залууг таван жилийн өмнө бид биширч байсан бол түүн шиг маш олон залуучууд өнөөдөр бий болсон.
Мөн Англи, Америк, Японы инженерчлэлийн талбарт монгол хүний оюуныг бишрүүлж байгаа залуучууд олон. Энэ бүгдийг төр засаг бодлогоор зангидаж, инженер технологийн чиглэлийн залуусыг баг болгож Монгол Улсын хөгжлийн концевцоо тодорхойлон тэдний гарт атгуулах хэрэгтэй. Өнөөдөр шатахууны үнэ нэмэгдсэн тухай бүгд л шуурч, цахим ертөнцөд төр засгаа зүхэж байна. Бид бензин шатахууны хувьд бусдаас хараат байхаа больё гээд зүтгэхэд гарц олдож л таарна. Шатахуун хэрэглэхгүй машин бүтээх, үндсэндээ зайгаар явдаг машин хийх гээд үзье л дээ. Сая наадмын парадад байлдааны хуягт машин угсраад явуулсныг харахад болмоор санагдсан. Физикийн шинжлэх ухааны доктор Х.Цоохүү “Африкийн халуун орнууд тэмээгээ цахилгаанаар саах хэрэгсэл бүтээсэн. Үүн шиг монголчууд үнээгээ цахилгаанаар саах бүрэн боломжтой. Үнээний хөх зөөлөн учир цахилгаан хэрэгслийн хувьд маш бага эрчим хүч зарцуулна. Саалтуурынх нь технологийг гаднаас авч таарах байх, гэхдээ бусад хэрэгслийг нь бид өөрсдөө, яваандаа бүгдийг дотооддоо угсрах хүчин чадалтай болно. Ингээд нар салхины эрчим хүчийг ашиглаад үнээгээ цахилгаанаар саадаг болъё. Физик технологийн хүрээлэнгийн Сарантуяа гэж эрдэмтэн литийн йоны батарей буюу хар тугалга оролцоогүй зоосон батарей хэдэн жилийн өмнө хийсэн. Төр засгаас бодлогоор дэмжээд өгвөл монголчууд автобус, машин монголдоо угсрах, яваандаа машины батарей хийх боломжтой” гэдгийг хэлсэн.
Бид машин угсрахаас гадна хамгийн гол нь дронтой болох нь чухал. Жижиг оврын нисэх онгоц өнөөдөр цөмийн зэвсгээс илүү дэлхий дахиныг цочроож буйг Туркийн нисэгчгүй дрон bayraktar-аас бид харж байна. “Дэлхийн нийтийн анхаарлыг татаад байгаа Туркийн байрактар дрон бензин мотортой. Украйнчууд моторыг нь хийдэг. Жижиг загварын онгоц гэсэн үг. Бидний хувьд Украйнаас моторыг нь худалдаж аваад Туркийн байрактар шиг дрон Монголдоо угсраад нисгэх боломж байгаа. Хэдэн жилийн өмнө Механик инженерийн сургуулийн оюутнууд багштайгаа нийлж хувийн машин тэргээ зараад 40 мянга билүү, 50 мянган ам.доллараар жижиг загварын онгоц угсарч Яармагийн дэнжид нисгэж байсан. Харамсалтай нь удирдлагад нь алдаа гарч өнөөх онгоц нь тэр чигээрээ нисээд алга болчихсон, буцаж ирээгүй. Механик инженерийн сургуулийн багш оюутнууд өмнө нь тэгж жижиг оврын онгоц буюу дрон угсарч нисгэсэн туршлагатай учир бидэнд боломж бий” гэж МУИС-ийн Электроник холбооны инженерчлэлийн тэнхимийн профессор Б.Ганбат хэлж байна.
Бид Чингисийн Монгол гэж бахархдаг. Энэхүү бахархлын цаана Чингисийн Монгол шиг хүчирхэг байх бодол хүн бүхэнд төрдөг нь мэдээж. Хэрвээ тэгж бодож бахархаж бахдаж байгаа бол бүгдээрээ Чингисийн Монгол шиг баян, хүчирхэг баймаар байна. Тийм байхын тулд ерөөсөө ажиллаж хөдөлмөрлөж, баялаг бүтээж, мөнгө олохын төлөө зүтгэх хэрэгтэй. XIII зуунд монголчууд тэр олон зэвсэг техникийг өөрсдөө хийж бүтээж байж, үйлдвэрлэгч гүрэн байж, хамгийн гол нь зэвсэг техникийн хувьд бусдаас хараат бус байж дэлхийн дайдыг эрхшээж байсан нь мэдээж. Эр бяр хүч тэнхээнээс гадна оюун ухааны хувьд хүчирхэг байснаараа дэлхийг сөхрүүлж байсан гэдгийг эрдэмтэн судлаачид хэлдэг. Яг л Чингисийн Монгол шигээ Монгол Улс дахин хүчирхэг болох хэрэгтэй байна. Дээр өгүүлсэнчлэн IT, инженер чиглэлийн залуусаа бодлогоор зангидаж, хөгжлийн гол тулгуур бодлогоо тэдний гарт атгуулж төсвийн мөнгөнийхөө тодорхой хувийг тэдэнд зориулж, хийж бүтээхийг хариуцлагатайгаар шахан шаардах хэрэгтэй байна. Хөдөө сум болгонд соёлын төв барихаас аваад зах замбараагүй зүйлд мөнгө зардгаа больж, улс орныхоо ирээдүйн төлөө, хамгийн гол нь техник техонологийн хөгжил бүр тодруулбал, нано технологи био технологид мөнгө зардаг болъё. Тэгж байж улс орон хөгжинө. Шинжлэх ухаан ямар хэрэгтэйг, инженерүүд улс орны хөгжлийн тулгуур гэдгийг ард нийтээрээ мэдэх болно.
Аж үйлдвэрийн 4 дүгээр хувьсгалтай бид хөл нийлүүлэх боломж бий. Гаднаас худалдаж авч буй энэ олон трактороо автомат удирдлагатай болгочиход болно. Автоматаар удирдаад тухайн трактор болон техникийн хэрэгсэлд заавал жолооч байх хэрэггүйгээр газраа хагалаад, намар нь тариагаа хураагаад авчих боломжтойг мөн эрдэмтэд хэлж байна.
Ингэж бид бүхэн техник технологийн хувьд хувьсгал хийж, хөгжлийн бодлогодоо эрс эргэлт оруулахгүй бол одоогийнх шигээ алийн болгон хоёр хөршдөө могдорлуулсан, бусдаас царай алдсан, бүх зүйл нь гаднаас хараат ийм үхээнц дорой ард түмэн байх вэ. Амарч ч чаддаг, амарсан шигээ бүгд ажиллаж чаддаг, монгол хүн гэдгээ дэлхий дахинд бахархалтайгаар зарласан хүчирхэг ард түмэн болохын төлөө хүн бүхэн зүтгэх цаг нь иржээ. Хамгийн гол нь төр засаг хөгжлийн бодлогыг зангидсан оюун ухааныг дээдэлсэн тусгай хөтөлбөр боловсруулж, техник технологи инженерчлэлийн залуусыг нэгэн дор цуглуулах нь чухал
