Өвөр Монгол дэлхий дахинд өнгө нэмлээ

Экологи, ногоон хөгжлийг нэн тэргүүнд тавьсан өндөр чанартай хөгжлийн шинэ замаар замнаж, Өвөр Монголын өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд шинэ хуудас нээж, арвин их нөөц баялаг нь өндөр чанартай аж үйлдвэр болон хувирч, ард түмний сайн сайхан амьдралыг хүчирхэгжүүлэн, "Шинэ нэрийн хуудас" улам бүр гэрэлтэх болов.

2023 онд Өвөр Монгол нүүрс нийлүүлэх хэмжээ, шинэ эрчим хүчний суурилагдсан хүчин чадал, нийт эрчим хүч үйлдвэрлэх болон нийлүүлсэн эрчим хүч, шинэ эрчим хүч үйлдвэрлэх болон нүүрснээс хий үйлдвэрлэх хүчин чадал зэрэг "10 төрөлд улсад тэргүүн" түвшинд хүрэв. Дэлхийн хамгийн том 100 мянган тонн газрын ховор элементийн ногоон хайлуулах төслийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлж, ниоби, лити, газрын ховор элемент зэрэг стратегийн нөөцийн хайгуулд шинэ нээлт хийсэн. Нүүрсний бус л эрчимтэй хөгжиж, 12.1 хувьд хүрсэн гэх зэрэг. 2024 оны эхээр ӨМӨЗО-ны тайлан"-д нийтэлсэн хэд хэдэн тоо баримт нь Өвөр Монголыг хэрхэн ажиллаж байгааг харах боломжийг хүмүүст олгосон юм.      

Гадаад эрчим хүч дамжуулах салбар нь 19 жил дараалан улс орноо тэргүүлсэн бөгөөд Өвөр Монгол өөрийн хариуцлага, хүч чадалдаа улсын чухал эрчим хүч, стратегийн нөөц баялгийн бааз"-ын нэрийн хуудсыг толилуулж байна.

"Улсын чухал эрчим хүч, стратегийн нөөцийн бааз"-ын үүрэг нь бүс нутгийн 12 аймаг, хотуудын аж үйлдвэрийн хурдацтай хөгжлийг хүчтэй дэмжиж байгаатай холбоотой юм. 2023 онд ӨМӨЗО-ны 12 аймаг, хотын тогтмол хөрөнгийн хөрөнгө оруулалтын өсөлт 20 хувиас давж, Ордос хот 27.4 хувьд хүрчээ.

"Дулаан хот" Ордос хот нь "Дэлхийн жишигт нийцсэн эрчим хүчний үйлдвэрлэл, дэлхийн жишигт нийцсэн орчин үеийн нүүрс химийн үйлдвэр, дэлхийн жишигт нийцсэн шинэ эрчим хүчний үйлдвэр, дэлхийн жишигт нийцсэн ноолуурын үйлдвэрлэл" зэрэг "Дэлхийн жишигт нийцсэн дөрвөн үйлдвэр"-ийг цогцоор нь бүтээн байгуулж байна; Хөххот "Хятадын зуучлагч дамжуулагч цахиурын материалын хөндий" болон "Хятадын үүлний хөндий"-н шинэ нэрийн хуудсыг байгуулж байна; "Талын ган хот" Бугат хот нь "Дэлхийн газрын ховор элементийн нийслэл" болон "Дэлхийн ногоон Siliсоn Сарiтаl" шинэ нэрийн хуудсыг бүтээж байгаа бол Улаанхад хот "Өнгөт металлын өлгий нутаг"-ийн шинэ нэрийн хуудсыг танилцууллаа; Улаанцав хот хайлшин материал, анодын материалын үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаараа улсдаа нэгдүгээрт жагсаж, "Талын үүлний хөндий"-г эрчимжүүлж байна; Үхай хот дэлхийн хамгийн том ВDО нэгдсэн үйлдвэрлэлийн баазыг барьж байна; Алшаа аймаг тус улсын хамгийн том мономер гаралттай содагий төслийг барьсан; Шилийнгол аймаг "Хятадын адууны нийслэл"-ийг байгуулахын тулд бүх хүчин чармайлтаа гаргаж байна.

2023 онд ӨМӨЗО-ны 16 гол аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн хэмжээ бараг 1.4 их наяд юань хүрсэн. Эрчим хүчний салбарын цоо шинэ сүлжээний нэмүү өртөг 16.1 хувиар нэмэгдэж, улсын хамгийн том фотоволтайк цөлийг хянах төсөл, тус улсад ажиллаж байгаа эх хуурай дээрх хамгийн том салхины эрчим хүчний бааз, дэлхийн анхны хатуу биет бага- даралтат устөрөгчийн агуулах үйлдвэрлэх шугам барьж, дэлхийн хамгийн том ногоон устөрөгчтэй нүүрс-олефин үйлдвэрлэх төслийг эхлүүлсэн. Нүүрс-этилен гликол, нүүрс-олефин үйлдвэрлэх хүчин чадал нь улсдаа хоёрдугаарт ордог.

2023 онд Өвөр Монголын үр тариа, мах, сүүний үйлдвэрлэл түүхэн дээд хэмжээнд хүрч, дэлхийн хамгийн том сүүн хүчлийн бактерийн үр хөврөлийн агуулах, Хонины удамшлын үнэлгээний үндэсний төв баригдаж, хонины махны үйлдвэрлэлийн гарц 100 тэрбумд хүрсэн байна. 2023 онд Хятадын сүүн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хамгийн том бүс болох Өвөр Монголд дэлхийн сүүний их хурал зохион байгуулав.

Жил бүр Өвөр Монголын үр тарианы талаас илүү хувийг бүс нутгаас гадагш гаргаж, улс орнуудад нийлүүлдэг бөгөөд нийт хүн амын таван аяга сүү тутамд 1 аяга, хонины махны 1/5, үхрийн махны 1/10 нь Өвөр Монголоос хангаж байна. Өвөр Монголын үхэр, хонины махны гарц, сүүний гарц, нийт “алдартай, онцгой, чанартай, шинэ” газар тариалан, мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний тоогоор улсын хэмжээнд нэгдүгээрт, “Мэн Зихао брэнд” бүтээгдэхүүн улс даяар сайн борлуулагддаг.

"Хятадын сүүний нийслэл" Хөххотыг 2023 онд "Дэлхийн сүүний технологийн нийслэл", "Хятадын сүүний үйдвэрлэлийн нийслэл" цолоор, төмсөөр баялаг Улаанцав хотыг "Хятадын төмсний нийслэл"-ээр тус тус шагнажээ. "Хорчин үхэр" брэндийг эзэмшдэг Тунляо хот "Хятадын бэлчээрийн үхрийн махны нийслэл"-ийг байгуулахаар чармайж байна; дэлхийн ноолуурын 13 хувийг үйлдвэрлэдэг "Хятадын ноолуурын хот" хэмээгдэх Ордос хот "Дэлхийн ноолуурын хот" байгуулж байна. Улаанхад хотын Ар Хорчин хошууг "Хятадын өвсний нийслэл" гэж тодорхойлсон. Нинчэн мужийн муурны хогны үйлдвэрлэл нь дэлхийн муурны хогны үйлдвэрлэлийн 1/5 орчим хувийг эзэлж, дэлхийн хамгийн том муурны хог үйлдвэрлэгч болжээ. Хятад улсын нийт тэмээний 1/3 хувийг эзэлдэг Алшаа аймаг нь тус улсын цорын ганц тэмээний соёлын музейтэй бөгөөд жинхэнэ "Хятадын тэмээний өлгий нутаг" болов. Хянган аймаг нь "Чанартай будааны өлгий нутаг"-ийг байгуулж, Баяннуур хот "Наранцэцгийн тосны өлгий нутаг" нэрийн хуудсаа танилцууллаа.

Өвөр Монгол өнөөдөр “алдартай, онцгой, чанартай шинэ” хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний тоогоор улсдаа нэгдүгээрт бичигдэж байна. Тэнгэрийн хишиг Бортохой, Хорчин үхэр, Шилийнголын хонь, Улаанхадын шар будаа, Хянганы цагаан будаа зэргийг улс даяар хэрэглэгчид таних болсон. Илигийн сүү, Тэргүүн сүү, Ордос ноолууран цамц зэрэг бүтээгдэхүүнүүд нь дэлхийд алдартай, Өвөр Монголын "Улсын хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн чухал бааз" нэрийн хуудас тодоор гэрэлтсээр байна.

2023 онд Өвөр Монголын боомтын ачааны хэмжээ 100 сая тонныг давж, улс даяарх хуурай замын хилийн боомтуудад шинэ дээд амжилт тогтоож, Хятад-Европын ачааны галт тэрэгний ирж, хөдөлж буй хэмжээ 73.7 хувиар, механик болон цахилгаан бараа бүтээгдэхүүний экспорт 118.9 хувиар нэмэгдэн, цахилгаан суудлын автомашин зэрэг "гурван шинэ" бүтээгдэхүүний экспорт 48 дахин, шинээр байгуулагдсан гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжийн тоо 3.2 дахин, гадаадын хөрөнгийн бодит ашиглалт долоо дахь жилдээ нэмэгджээ.

Өвөр Монгол орон дотооддоо найман муж, гадаадад Орос, Монголыг холбосон 4000 километр хилийн шугамаар залгагддаг гадаад ертөнцөд нээлттэй 20 боомттой бөгөөд Хятад улсын Хятад-Европын галт тэрэгний бараг тал хувь нь Өвөр Монголоор дамжин өнгөрдөг.

Боомт Хятад-Монголын хуурай замын тээврийн 95 орчим хувийг, Хятад-Оросын хуурай замын тээврийн 65 хувийг гүйцэтгэж байна. Өвөр Монголын боомтууд Хятад улсын импортын нүүрсний 15 орчим хувийг, импортын бордооны 9 хувийг, импортын зэсийн хүдрийн 6 хувийг хүлээн авч, олон талт, гурван хэмжээст боомт нээх загварыг бүрдүүлж, улс орны эдийн засгийн чухал суваг болж байна.

Өвөр Монгол мөн адил улсын том өгөгдлийн иж бүрэн туршилтын бүс, улсын тооцооллын эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээний зангилаа байгуулах чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. 2023 оны 10-р сард нийтэлсэн "Өвөр Монголын өндөр чанартай хөгжлийг ахиулах Хятад маягийн шинэчлэлийн шинэ хуудсыг бичихийг хичээх тухай Төрийн зөвлөлийн санал дүгнэлт" нь үүнийг хүчтэй дэмжиж байна. Өвөр Монгол орон бодлогын давуу талыг ашиглан улс орны ногоон тооцооллын эрчим хүчийг дэмжих чухал бааз, супер тооцоолол, ухаалаг тооцооллын баазын бүтээн байгуулалтыг түргэсгэж, дижитал Хятад улсын бүтээн байгуулалтад тууштай дэмжлэг үзүүлэв. Хөххот, Улаанцав хот "Хятадын үүлний хөндий", "Тал хээрийн үүлний хөндий"-н шинэ нэрийн хуудас гардууллаа.

Бээжин-Тяньжин-Хэбэй, Хөхмөрний гурвалжин хойг, Гуандун-Хонгконг-Аомэний их булан болон зүүн хойдын гурван мужтай хэлхээ холбоогоо улам бэхжүүлж, "Бүс ба Зам", Хятад-Монгол-Оросын эдийн засгийн коридорын бүтээн байгуулалтад идэвхтэй оролцов. Мөн дотоодын болон олон улсын хос эргэлтийг холбох үүргээ үргэлжлүүлэн  хойд зүгт нээлттэй байх чухал гүүрэн гарц"-ын бүтээн байгуулалтыг тасралтгүй сайжруулж, энэ бизнес картыг дэлхий дахинд илүү их үзүүлэхийг хичээлээ.

 Өвөр Монгол бол Хятадын хойд хэсгийн хамгийн том, хамгийн олон төрөл зүйлтэй экологийн функциональ бүс бөгөөд ой модоор улсдаа нэгдүгээрт, бэлчээрийн талбайгаар хоёрдугаарт, ус намгархаг газраар нэгдүгээрт ордог.

 2023 оны 06-р сараас хойш Өвөр Монгол өдөрт дунджаар 2867 га талбайг цөлжилтөөс сэргийлж, хяналтад байлгаж, ногоон байгууламжийн тэлэлт хурдацтай явагдаж байна. Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ши Жиньпин "Гурван умард" төслийг хэрэгжүүлэхийг уриалсны хариуд "Гурван умард" төслийн төлөөх тэмцлийг бүх талаар эхлүүлэв. Өвөр Монгол гол довтолгоо, гол хүч болж, "Нэг төлөвлөгөө, гурван хөтөлбөр"-ийг эмхэтгэн, бүх 5 засаглалын хэсэг, 11 том төслийг улс орны төлөвлөгөөнд тусгаж, бүх орон нутгийг дэмжив. 2023 онд 371 мянган га талбайд ой мод тарих, 1211 мянган га талбайд зүлэгжүүлэлт хийх, 633 мянган га талбайд цөлжилтөөс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх жилийн ажлыг 149 хувь, 140 хувь, 151 хувиар тус тус биелүүлсэн.

Өвөр Монгол орон ХКН-ын 18-р их хурлаас 2023 он хүртэл ойжуулалт, өвс ногоо тарих, цөлжилтөөс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх чиглэлээр улсдаа нэгдүгээрт бичигдэж байна. Өвөр Монгол урт хугацааны тасралтгүй хүчин чармайлтаар хойд бүс нутгийг салхи, элснээс хамгаалах "хамгаалалтын хувцас"-аар, "хүчилтөрөгчийн баар"-ыг бий болгосон. Улс орны ард түмний төлөө 2023 онд ӨМӨЗО-ны ой мод, өвсний нийт нүүрстөрөгчийн шингээгч 120 сая тоннд хүрч, улсдаа нэгдүгээрт, нүүрстөрөгчийн нийт хуримтлал 10.6 тэрбум тоннд хүрч, улсдаа хоёрдугаарт оров.

Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард Улсын хөгжил өөрчлөлтийн хорооноос нүүрстөрөгчийн хийн оргил үеийг бий болгох туршилтын төслийн эхний жагсаалтыг зарлаж, Ордос хот, Бугат хот, Улаанхад хотыг өндөр технологийн аж үйлдвэрийн хөгжлийн бүс  болгов.

Өвөр Монголын орон нутгийн "Мэнсао групп"  нутгийн  хөрс шорооны эх үүсвэрээ ашиглан экологийг сэргээн, өнөөг хүртэл хоёр сая га газрыг сэргээж, өргөн уудам элсэрхэг газрыг ойн бэлчээрт, сүйрсэн уул уурхайн бүсийг ногоон уулс, шүлтлэг газрыг олон мянган га үржил шимт тариалангийн талбай болгов. Газар ногоорч, баялаг үнэ цэнээ нэмэгдүүлэн, ард түмний орлого нэмэгдэж, шинжлэх ухааны судалгааны үр дүн эх орныхоо газар дээр бичигдэнэ. “Мэнсао” ч экологийн салбарт  тэргүүлэгч  аж ахуйн нэгж болсон.

Өвөр Монгол орон улсын хэмжээнд баяр наадмаараа алдаршсан. 20 жил зохиогдсон Тал нутгийн соёлын наадам, 20 жил зохиогдсон мөс, цасны наадам зэрэг 12 аймаг, хотууд мөн өөрсдийн соёлын наадмыг бий болгож байна: Хөххот. Жаожүн соёлын наадам, Бугат хотын соёл урлагийн наадам, Баяннуурын Бортохойн соёл урлагийн наадам, Алшаа Алтан намрын тооройн эко аялал жуулчлалын наадам, Улаанхадын Хуншаний биет бус соёлын өвийн соёлын аялал жуулчлалын наадам, Хөлөнбуйр хотын аялал жуулчлалын наадам гэх зэрэг. Өвөр Монголын Соёлын брэндүүд борооны дараах мөөг шиг ургаж, дэлхийд танигдах “Нэрийн алтан хуудас” болсон.

Стriр-ийн их тоо баримтаас харахад Өвөр Монголын луу жилийн хаврын баяраар аялах захиалга өмнөх оны мөн үеэс 127 хувиар, тасалбарын захиалга дөрөв дахин өссөн байна. 2023 оныг бүхэлд нь авч үзвэл Өвөр Монгол 230 сая гаруй жуулчин хүлээн авч, 335 тэрбум гаруй юаний орлого олсон нь 2019 оныхоос 1.2 дахин их байна.

ӨМӨЗО бол ХКН-ын удирдлага дор байгуулагдсан анхны мужийн түвшний үндэстний цөөнхийн өөртөө засах орны хувьд түүхэнд үлдэх "Жишээ үзүүлэх өөртөө засах орон" юм. Жишээ үзүүлэх бол Өвөр Монголын гайхамшигт уламжлал. Өнгөрсөн 70 жилийн хугацаанд энэ газар нутагт "Сансар огторгуйн салбарт зориулагдсан хамгийн сайхан бэлчээр", "Өвөр Монголд ирсэн гурван мянган өнчин хүүхэд", "Баоганг хамтдаа байгуулах" гэх зэрэг сэтгэл хөдөлгөм үлгэр түүхүүд байсан. Өнөөг хүртэл олон түүх үргэлжилсээр байна.

Шинэ эриний шинэ ололт амжилт 2023 онд Өвөр Монголын бүх үндэстэн ястны боловсон хүчин, ард түмэн шинэ үүрэг хариуцлага үүрч, хамтран ажиллаж, шинэ эринд "Жишээ үзүүлэх Өөртөө Засах Орон"-ы цолоо улам гялалзуулан гийгүүлэхийн төлөө хичээн зүтгэнэ. Өвөр Монгол орон Хятад маягийн модернизацийг бичихийн төлөө бүх хүчээ дайчлана.