Дарханы замын хэргээр зам тээвэр хөгжлийн сайд асан Б.Энх-Амгалан, ТНБД С.Батболд тэргүүтэй хүмүүсийг шалгаж байгаа бололтой

         Дарханы зам гэж “Хөвсгөл явна” гэж хэлсний таван жилийн ой тохиолоо” гэдэг шиг л юм болж байна. Улаанбаатар-Дархан чиглэлийн 204.11 км авто замыг  “Бүс нутгийн авто зам хөгжүүлэх, засвар арчлалтын төсөл”-ийн хүрээнд  2019 оны зургадугаар сарын 17-нд өргөтгөн шинээр барьж эхэлсэн байдаг. Дөрвөн эгнээтэй болгох энэ замыг богино хугацаанд тавьж дуусгахын тулд таван багцад хуваан аж ахуйн нэгжүүдтэй гэрээ байгуулан ажиллаж эхэлсэн юм. Тус замыг 2019 онд багтаан ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж, албаныхан үг хэлснээс хойш гурван жил өнгөрчээ. Өөрөөр хэлбэл, замын ажил эхэлж, “Дарханыг замыг 2019 онд багтаан өргөтгөн засаж, шинэчилж өгнө” гэж хэлсний гурван жилийн ой өнгөрсөн сард тохиолоо. Өнөөдрийг хүртэл ашиглалтад ороогүй бөгөөд ирэх намар хоёр эгнээг нь хүлээлгэж өгөх сураг дуулдаа. Гэхдээ энэ амлалт хэр үр дүнтэй байхыг цаг хугацаа харуулна. Учир нь, “Энэ сард, ирэх намар, хойтон хавар, хоёр сарын дараа Дарханы замыг хүлээлгэж өгнө” гэдэг үгийг монголчууд уль доль болтлоо сонсоод, залхчихсан. Одоо хууртахаасаа өнгөрсөн гэсэн үг.

         Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байхдаа “Баянхонгор-Алтайн 126.7 км хатуу хучилттай авто замыг хүлээж авснаар 21 аймгаа нийслэлтэй хатуу хучилттай авто замаар холбож, 20 гаруй жилийн өмнө эхлүүлсэн Мянганы замын төслийн хэвтээ тэнхлэгийн автозам гүйцлээ. Энэ зам ашиглалтад орсноор нийгэм, эдийн засгийн олон сайн үзүүлэлт, үр өгөөжийг дагуулах юм. Мөн иргэдийн аюулгүй байдал, ая тухтай байдлыг хангаж, техник, эдийн засгийн хувьд хэмнэлт авч ирэх нь гарцаагүй” хэмээн хэлж байлаа. Ингэж хэлэхтэй зэрэгцээд л Дарханы замыг хуулж, энхэл, донхол, цагаан тоос татсан шороон замтай болгочихсон юм, монголчууд.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ хэдхэн хоногийн өмнө Дарханы замын ажилтай биечлэн танилцаад ирлээ. Одоогоор Улаанбаатар-Дархан-Уул чиглэлийн багц нэг, гурав, тав дугаар хэсгийн 113.53 км замыг шинээр асфальтбетоноор хучиж,хоёр, дөрөвдүгээр хэсгийн багцын 90 орчим км түр замаар тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг нэвтрүүлж байгаа. Замын гол ажил болох далан суурь бүтцийн гүйцэтгэл 70, нийт ажлын гүйцэтгэл 40 гаруй хувьтай явагдаж байгаа аж. Энэ эгнээ бүхий хатуу хучилттай авто замаар тээврийн хэрэгслийг нэвтрүүлэх шахуу төлөвлөгөөтэй ажиллаж буйг Ерөнхий сайдад холбогдох албаныхан танилцуулсан байна лээ.

         Нэг дарга гарч ирээд л “Энэ хавар, намар ашиглалтад оруулна. Ашиглалтад оруулахгүй бол хар толгойгоороо хариуцна” гэдэг. Хэчнээн ч хүний толгой тасрав даа. Хамгийн сүүлийн жишээг дурдахад, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ 2021 оны тавдугаар сард замын ажилтай биечлэн танилцахдаа салбарын сайд Л.Халтарт “Хугацаа явах тусам зардал, хүн хүчний шаардлага нэмэгдэнэ, чанарын асуудал үүснэ. Олон нийт ч энэ замын асуудалд бухимдалтай байна. Долоо хоног бүрийн Засгийн газрын хурлаар явцыг танилцуулж байгаарай. 2022 оны долдугаар сард Гашуунсухайтын төмөр зам ашиглалтад орно. Түүний дараа Дарханы зам аравдугаар сард ашиглалтад орох нь байна. Тохирлоо шүү. Та толгойгоороо хариуцна шүү" гэж байлаа.

             Улаанбаатар-Дархан-Уул чиглэлийн авто замын ажлыг долоон компани гүйцэтгэж байгаа. Хоёр, гурав, дөрөвдүгээр багцыг гүйцэтгэж буй БНХАУ-ын “Чайна-Жео Инженеринг” болон “Жунмэй Инженеринг групп” ХХК-ийн ажил хангалтгүй байгаа аж. Ажлын гүйцэтгэл хангалтгүй байгаа БНХАУ-н компаниудыг дахин асуудал үүсгэвэл гэрээгээ цуцлахаа Ерөнхий сайд мэдэгдэж, шаардлага тавьсан гэнэ лээ. Түүнийг шаардлагыг биелүүлэх эсэх нь, Дарханы зам ашиглалтад орох нь эсэх нь хувь заяа, цаг хугацааны асуудал болж үлдлээ.

         Харин Л.Халтар сайдын толгойноос өмнө хэд хэдэн хүнийг шалгаж, хуулийн хариуцлага хүлээлгэх нь тодорхой болоод байна. 2018-2019 оны Зам тээврийн хөгжлийн сайд Б.Энх-Амгалан, Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Батболд, Тендерийн хорооны удирдлага, мэргэжилтэн, Автозамын хөгжлийн газрын дарга тэргүүтэй хүмүүсийг шалгаж эхэлсэн бололтой. Дарханы замыг ажлыг ид эхэлж байхад салбар хариуцаж байсан сайд нь Б.Энх-Амгалан юм. Тэр Дарханы замын ажилд онцгой анхаарч, өндөр үүрэг оройлтойгоор ажиллаж байсан нэгэн.

         УИХ-ын гишүүн Б.Энх-Амгалан “Одоогийн байдлаар намайг хууль хяналтын байгууллагаас шалгасан зүйл алга. Дарханы замын ажлын гэрээ 2018 онд хийгдсэн байдаг. Би 2019 онд Зам тээвэр, хөгжлийн сайдаар томилогдож байсан юм. Тухайн оны гуравдугаар сард батлагдаж, замын ажил долдугаар сард эхэлсэн байдаг. Зам тээвэр, хөгжлийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга, Автозамын газрын дарга нь хариуцаж ажиллаж байсан. Азийн хөгжлийн банкны Олон улсад хэрэгжүүлдэг төсөл хөтөлбөрийн журам гэж бий. Журмын дагуу компаниудыг шалгаруулахад Монгол компаниуд оролцох ямар ч боломжгүй байсан. Босго, шаардлага өндөртэй, эргэлтийн хөрөнгө заасан, техник шаардсан учраас оролцох боломжгүй байсан гэсэн үг. Хоёрдугаарт, тендерт шалгарсан БНХАУ-ын компаниуд ажлаа хийгээгүй. Ажлаа хийгээгүй хүмүүст удаа дараа шаардлага тавьж, газар дээр нь олон удаа очиж ажилласан. Азийн хөгжлийн банканд нь хэд хэдэн удаа “Тендерт шалгарсан компаниуд ажлаа хийхгүй байна. Гэрээг нь цуцалъя. Өөр компани шалгаруулъя. Мөн Монгол компаниудыг замын ажилд оролцуулъя ” гэж санал тавьсан. Болж өгөөгүй юм. ажлаа хийхгүй байгаа ганц, хоёр компаниудын гэрээг цуцлах гэхээр Дарханы замын ажил тэр чигтээ зогсчих гээд байсан. 200 км замын ажил тэр чигтээ зогсоод, хоёр, гурван жил Олон улсын шүүхээр явахаар цаг хугацаа алдана шүү дээ. Тэгэхээр яаж ийгээд ажлаа явуулах нь зүйтэй байсан. Монголчууд таван компанийг шалгаруулсан, Азийн хөгжлийн банк үүнийг нь баталсан гэсэн үг. “Арван ембүү хараад алгаа тосдог аав уу даа. Хорин ембүү хараад хормойгоо тосдог ээж үү дээ” гэдэг шиг Олон улсын төсөл хөтөлбөр авахдаа хормойгоо тосоод сууж болохгүй. Энэ төсөл хөтөлбөрийг Монголд хэрэгжүүлснээр ямар ашигтай вэ гэдгийг тооцоолж, гэрээ хэлэлцээгээ сайн бодож хийх хэрэгтэй юм байна. Би тухайн үед ажиллаж байсан хүмүүсийг хахууль авсан гэж бодохгүй байна. Хууль хяналтын байгууллагынхан шалгаад тогтооно биз. Дарханы замын ажилд би ганц ч удаа гарын үсэг зурж байгаагүй. Намайг ч бас шалгавал шалгана биз” гэлээ.